Wednesday 16 October 2024

नासाचे Europa Clipper अंतराळयान गरु ग्रहाच्या दिशेने मार्गस्थ

     A SpaceX Falcon Heavy rocket carrying NASA’s Europa Clipper spacecraft launches off the coast of Florida, with blue skies and ocean in the background.

 नासाचे युरोपा क्लीपर अंतराळयान Kennedy Space Center मधील उड्डाणस्थळावरून गुरु ग्रहावर जाण्यासाठी अंतराळात उड्डाण करताना -फोटो -नासा संस्था

 नासा संस्था -15ऑक्टोबर 

नासाचे युरोपा क्लीपर अंतराळयान 14 ऑक्टोबरला दुपारी 12वाजुन 4 मिनिटाला नासाच्या फ्लोरिडा येथील Kennedy Space Center मधील 39A ह्या उड्डाण स्थळावरून Space X Falcon -9 रॉकेटच्या साहाय्याने गुरु ग्रहावर जाण्यासाठी अंतराळात झेपावले गुरु ग्रहाच्या Europa ह्या चंद्रावर शास्त्रज्ञांना बर्फाचा सागर आढळला तेव्हा पासुनच शास्त्रज्ञांना तेथे सजीवांचे अस्तित्व आहे का? किंवा पुरातन काळी होते का? हे जाणून घेण्याची ऊत्सुकता होती आता त्या बाबतीत अधिक संशोधन करण्यासाठी Europa Clipper अंतराळयान गुरु ग्रहाच्या दिशेने मार्गस्थ झाले आहे

गुरु ग्रहांच्या चंद्रावरील समुद्राच्या पाण्याच्या संशोधनासाठी नासाने राबवलेली हि पहिलीच अंतराळ मोहीम आहे हे अंतराळयान प्रदीर्घ कालावधीचा अंतराळ प्रवास करणार असून सहा वर्षांनी 2030 मध्ये गुरु ग्रहावर पोहोचेल त्या साठी युरोपा क्लीपर अंतराळयान 1.8 बिलियन मैलाचा (2.9 बिलियन k.m.)अंतराळ प्रवास करेल 2031मध्ये यान कार्यरत होईल आणि संशोधनाला सुरवात करेल युरोपा क्लीपर अंतराळयान गुरु ग्रहाभोवती अत्यंत जवळून म्हणजे 16 मैल अंतरावरून (25k.m.) 49 वेळा भ्रमण करेल आणी ह्या भ्रमणादरम्यान तेथील वातावरण आणि पाण्याच्या सागराची संशोधनात्मक माहिती गोळा करेल 

नासाने परग्रहावरील संशोधनासाठी तयार केलेले युरोपा क्लीपर हे अंतराळयान आजवरच्या अंतराळयानापेक्षा आकाराने मोठे अद्ययावत यंत्रणेने उपयुक्त आणि स्वयंचलित आहे ह्या अंतराळ यानात नऊ अत्याधुनिक सायंटिफिक उपकरणे फिक्स केली आहेत त्या मध्ये गुरूच्या युरोपा चंद्रावरील सागरावर जमलेल्या बर्फाचा थर भेदण्यासाठी ice penetrating radar यंत्रणा व अत्याधुनिक कॅमेरे ह्यांचा समावेश आहे युरोपा क्लीपर यानातील Thermal उपकरणाद्वारे समुद्रावर जमलेल्या बर्फीय भागाच्या तापमानाची नोंद करेल आणि उष्णतेमुळे वितळलेल्या बर्फ़ाचे पाणी होऊन प्रवाहित झालेला भाग शोधेल गुरु ग्रहावरील वातावरण अत्यंत विरळ आहे तेथे अत्यंत कमी प्रमाणात सूर्यप्रकाश पडतो यानाला सौरप्रणाली बसविण्यात आली असून अंतराळयानासाठी आवश्यक सौरऊर्जा निर्मिती आणि सौरऊर्जेचा पुुरेेसा साठा यानात केलेला आहे त्या मुळे आवश्यकतेनुसार अंतराळयान स्वयंचलित यंत्रणेने सौरऊर्जेचा वापर करेल

युरोपा क्लीपर अंतराळयान 49 वेळा गुरु ग्रहाभोवती परिक्रमा करेल आणि त्या दरम्यान तेथील 8000,000k.m. अंतर पार करेल ह्या यानातील अत्याधुनिक सायंटिफिक उपकरणाच्या साहाय्याने गुरु ग्रहाचा पृष्ठभाग आणि वातावरणाची माहिती गोळा केली जाईल तसेच Europa वरील गोठलेला सागर,बर्फाची खोली आणि सागराच्या तळाच्या खोलवरच्या पुरातन सजीव सृष्ठीच्या अस्तित्वाचा शोध घेईल Europa Clipper अंतराळ यान भविष्यकालीन मानवी अंतराळ मोहिमेतील अंतराळवीरांसाठी गुरु ग्रहावरील पृथ्वीसारख्या पोषक वातावरणाचा देखील शोध घेईल आणि गोळा केलेली संशोधित माहिती पृथ्वीवर पाठवेल यानातील सायंटिफिक उपकरणाद्वारे समुद्राच्या पाण्यातील घटक द्रव्ये,खारेपणा,मिठाचे प्रमाण आणि त्यातील इतर खनिज द्रव्याच्या अस्तित्वाचा शोध घेईल  तेथील भूभाग आणि इतर आवश्यक geological माहिती देखील गोळा करेल

नासा संस्थेने ह्या मोहिमेत नागरिकांसाठी त्यांची नावे युरोपा क्लीपर सोबत पाठविण्यासाठी "Message in Bottle"अभियान जाहीर केले होते त्याला हौशी नागरिकांचा उत्स्फूर्त प्रतिसाद मिळाला होता ह्या यानासोबत U.S.मधील पुरस्कार प्राप्त नामांकित कवियत्री Laureate Ada Limons ह्यांची कविताही पाठवण्यात आली आहे Europa Clipper Mission वर त्यांनी हि कविता लिहिली आहे ह्या कविते सोबतच सहभागी नागरीकांची नावे देखील गुरु ग्रहावर पाठविण्यात आली आहेत एका मायक्रो चीपवर स्टेन्सीलच्या स्वरूपात अभियानातील सहभागी नागरिकांची कोरलेली नावे आणि युरोपावरील कविता यानाला जोडण्यात आली आणी यानासोबत गुरू ग्रहाच्या दिशेने मार्गस्थ झाली ह्या अभियानात सहभागी होण्यासाठी नागरिकांना आधी Laureate Ada Limion ह्या कवियित्रीची In Praise Of Mystery-A Poem for Europa हि कविता ऐकावी किंवा वाचावी लागली कवियत्री Laureate ह्यांनी जानेवारीत नासाच्या J PL Lab ला भेट दिली होती तेव्हा Europa Clipper पाहून त्या प्रेरित झाल्या तेव्हाच त्यांना हि कविता सुचली होती

युरोपा क्लीपरच्या यशस्वी उड्डाणानंतर नासाचे Administrator- Bill Nelson  ह्यांनी युरोपा क्लीपर टीम मधील सर्वांचे अभिनंदन केले ,"पृथ्वी बाहेरील ग्रहावरील गुरूच्या चंद्रावरील पाण्याच्या संशोधनासाठी निघालेल्या युरोपा क्लीपरच्या अंतराळ प्रवासाच्या शुभारंभासाठी शुभेच्छा ! नासा संस्था नेहमीच ब्रम्हांडातील अज्ञात गोष्टीच्या शोधासाठी पुढाकार घेते आणि संशोधनाला प्राधान्य देते युरोपा वरील समुद्रातील पाणी मानवासाठी पिण्यायोग्य आहे का ह्याचा शोध युरोपा क्लीपर घेईलच पण ह्या मोहिमेमुळे भविष्यात आपल्या सौरमालेतील आणि सौरमाले बाहेरील ग्रहांच्या चंद्रावरील पिण्यायोग्य पाण्याच्या अस्तित्वाचा शोधही घेता येईल !"

ह्या मोहिमेच्या यशानंतर नासाच्या Washington येथील नासा संस्थेतील Mission Directorate Nicky Fox ह्यांनी देखील प्रतिक्रया व्यक्त केली," आम्ही ह्या मोहिमेच्या यशाने आनंदित झालो आहोत आणि भविष्यकालीन संशोधित माहिती मिळवण्यासाठी उत्सुक आहोत ह्या आधी गुरु ग्रहावर गेलेल्या Juno ,Galileo आणि Voyager अंतराळ यानाद्वारे गुरु ग्रहावरील पुरातन कालीन सजीवांच्या अस्तित्वाचा शोध घेण्यात आला होता 1990 मध्ये Galileo मोहिमेत तेथील युरोपा चंद्रावर गोठलेल्या बर्फाखालील भागात महासागर असून त्यात मुबलक प्रमाणात खारे पाणी आहे आणि ते पाणी पृथ्वीवरील सर्व सागरातील पाण्याच्या प्रमाणापेक्षाही जास्त आहे अशी माहिती मिळाली होती आणि सागराच्या तळातील भागात काही Organic Compounds आणि पुरातन सजीव सृष्टीच्या अस्तित्वाला दुजोरा देणारे घटक देखील आढळले आहेत त्या मुळे प्रेरित होऊन नासा संस्थेतील शास्त्रज्ञांनी हि मोहीम राबविली आहे आणि त्याचा यशस्वी शुभारंभ झाला आहे !'

 

Wednesday 2 October 2024

Space X Crew -9 चे अंतराळवीर Nick Hagueआणि Aleksandr Gorbunov स्थानकात पोहोचले

 Image shows NASA's SpaceX Crew-9 members secured inside Dragon spacecraft.

नासाच्या Space X Crew -9 मोहिमेतील अंतराळवीर Nick Hague आणि Aleksandr Gorbunov स्थानकात जाण्याच्या तयारीत -फोटो -नासा संस्था  

नासा संस्था - 2 ऑक्टोबर

नासाच्या Space X Crew -9 मोहिमेचे अंतराळवीर  Nick Hagueआणि रशियन अंतराळवीर Aleksandr Gorbunov रविवारी स्थानकात सुखरूप पोहोचले हे दोन्ही अंतराळवीर शनिवारी 28 सप्टेंबरला दुपारी 1.17 वाजता(EDT) Space X Crew Dragon मधून स्थानकात जाण्यासाठी अंतराळ प्रवासास निघाले आणि रविवारी संध्याकाळी 5.30वाजता स्थानकात पोहोचले पहिल्यांदाच  Cape Canaveral Florida येथील Space Launch Complex -40 ह्या उड्डाण स्थळावरून अंतराळवीरांसह Space X Crew Dragon चे उड्डाण करण्यात आले 

Star Liner यानातील बिघाडामुळे अंतराळयान स्थानकात अडकल्यामुळे ह्या अंतराळवीरांचे स्थानकात जाणे लांबले होते शिवाय Star Liner मधील अंतराळवीर येताना Space X Crew Dragon मधून पृथ्वीवर परतणार असल्यामुळे ह्या मोहिमेतील इतर दोन अंतराळवीरांचे स्थानकातील जाणे देखील रद्द करण्यात आले 

उड्डाणाआधी ह्या अंतराळवीरांचे उड्डाणपूर्व चेकअप करण्यात आले ह्या मोहिमेतील कमांडरपद अंतराळवीर Nick Hague ह्यांनी आणि Flight Engineer पद अंतराळवीर Aleksandr ह्यांनी सांभाळले हे दोन्ही अंतराळवीर अंतराळ प्रवासादरम्यान नासा संस्थेच्या संपर्कात होते रविवारी संध्याकाळी  5.30.वाजता Space X Crew Dragon स्थानकाच्या समोरील भागातील Harmony Module जवळ पोहोचले आणि संध्याकाळी 7.04.वाजता स्थानक आणि Dragon ह्यांच्यातील Hatching ,Docking प्रक्रिया पार पडली त्या आधी ह्या अंतराळवीरांनी Dragon मधील लिकेज आणि pressurization सिस्टिम चेक केली त्या नंतर ह्या दोन्ही अंतराळवीरांनी स्थानकात प्रवेश केला स्थानकात सध्या वास्तव्य करत असलेल्या अंतराळवीरांनी ह्या दोघांचे स्थानकात स्वागत केले काही वेळातच ह्या अंतराळवीरांचा Welcome Ceremony पार पडला 

 NASA's SpaceX Crew-9 crew joins Expedition 72 aboard the International Space Station. Credit: NASA

 Space X Crew -9 चे अंतराळवीर Nick Hague आणि Aleksandr Gorbunov स्थानकातील सर्व अंतराळवीरांसोबत Welcome Ceremony दरम्यान -फोटो -नासा संस्था 

ह्या वेळी झालेल्या लाईव्ह संवादादरम्यान नासा आणि रशियन स्पेस संस्थेतर्फे ह्या अंतराळवीरांचे सुरक्षित अंतराळ प्रवास केल्या बद्दल अभिनंदन करण्यात आले आणि अंतराळस्थानकात यशस्वी प्रवेश केल्या बद्दल स्वागत करण्यात आले त्या वेळी नासा संस्थेतील मान्यवरांनी अंतराळवीर Nick ह्यांना ,"तुमच्या अंतराळातील ह्या दुसऱ्या घरी दुसऱ्यांदा  स्वागत असे म्हणत तुमचा अंतराळ प्रवास कसा झाला हे विचारले तेव्हा अंतराळवीर Nick म्हणाले ,"आमचा Freedom Space Dragon मधील प्रवास छान झाला अंतराळातील आमच्या ह्या दुसऱ्या घरी पुन्हा प्रवेश केल्यानंतर स्थानकातील अंतराळवीरांनी आनंदाने हसतमुखाने आमचे स्वागत केले ते पाहून माझा आनंद द्विगुणित झाला प्रवेशा नंतरच्या ह्या दहा मिनिटात मी खूप हसलो आणि माझ्या डोळ्यात आनंदाश्रू देखील आले ह्या मोहीम 72 मधील अंतराळवीर खूप छान आहेत आता त्यांच्या सोबतचा वास्तव्याचा आणि संशोधनाचा काळ मजेत जाईल मला इथे पुन्हा येण्याची संधी दिल्याबद्दल आभार !"

Aleksandr म्हणाले ,"मी पहिल्यांदाच स्थानकात आलो आमचा अंतराळ प्रवास थरारक होता हे अंतराळातील फिरते स्थानक त्यातील हि मोठी Lab पाहून मी आश्चर्य चकित झालो ,अमेझिंग आहे सार ! इथे पोहोचल्याचा आनंद होतोय आता इथे वास्तव्य करणार आहे संशोधनात सहभागी होणार आहे मला हि संधी दिल्याबद्दल दोन्ही संस्थेचे आभार! त्या नंतर त्यांनी रशियन भाषेतूनही संवाद साधून संस्थेचे आभार मानले !

त्या नंतर संस्थेतील मान्यवरांनी दोघांना स्थानकातील वास्तव्यासाठी शुभेच्छा दिल्या नासा संस्थेचे Administrator Bill Nelson ह्यांनी देखील ह्या अंतराळवीरांच्या स्थानकातील यशस्वी प्रवेशा बद्दल अभिनंदन केले आणि स्थानकातील वास्तव्यासाठी शुभेच्छा दिल्या त्यांनी उड्डाण स्थळावरून पहिल्या मानवासहित यशस्वी उड्डाण केल्याबद्दल टीमचेही अभिनंदन केले आहे

हे दोन्ही अंतराळवीर आता पाच महिने स्थानकात वास्तव्य करतील आणि  स्थानकातील अंतराळवीरांसोबत तेथे सुरु असलेल्या संशोधनात सहभागी होतील फेब्रुवारीत Star liner मोहिमेतील अंतराळवीरांसोबत हे अंतराळवीर   पृथ्वीवर परततील ऑक्टोबर मध्ये Space X Crew -8 मोहिमेतील चार अंतराळवीर पृथ्वीवर परततील तोवर अकरा अंतराळवीर एकत्रित स्थानकात वास्तव्य करून संशोधनात सहभागी होतील 

अंतराळवीर Nick Hague हे दुसऱ्यांदा स्थानकात वास्तव्यास गेले आहेत तर अंतराळवीर Aleksandr मात्र पहिल्यांदाच स्थानकात राहायला गेले आहेत