नासाच्या Insight मंगळयानाचे काम थांबणार

 

Insight मंगळ यानाने मंगळावरील 1,211व्या दिवशी 24 एप्रिल 2022 ला मंगळावरील धुली वादळाच्या दिवसात पाठवलेला Selfie ह्या फोटोत मंगळ यानावर साचलेली धूळ दिसत आहे -फोटो -नासा संस्था

नासा संस्था-21 डिसेंबर

नासाचे Insight मंगळयान चार वर्षांच्या यशस्वी कारकिर्दी नंतर आता रिटायर्ड होणार आहे चार वर्षांपूर्वी मंगळावर पोहोचलेल्या मंगळयानाने मंगळभुमीवरील व भुगर्भातील अत्यंत महत्वपूर्ण संशोधीत माहिती गोळा करून पृथ्वीवर पाठवीली आहे 

नासा संस्थेच्या South California येथील J.PL lab मधील Insight मंगळयानाच्या मिशन कंट्रोलरनी दोनवेळा प्रयत्न करूनही यानाशी संपर्क होऊ शकला नाही तेव्हा यानावर बसविण्यात आलेल्या सौरपॅनल मधून पुरेशी ऊर्जानिर्मिती होत नसल्याने यानातील सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या बॅटऱ्या क्षीण झाल्याचे त्यांच्या लक्षात आले ह्या आधीच नासा संस्थेने यानाशी दोनवेळा प्रयत्न करुनही संपर्क होऊ शकला नाही तर हे मिशन थांबवण्याचा निर्णय घेतला होता 15 डिसेंबरला यानाशी शेवटचा संपर्क झाला होता पण आता मात्र संपर्क होत नसल्याने अखेर हे मिशन थांबविण्याचा  निर्णय घेण्यात आला हे मिशन थांबले तरीही ह्या टिममधील कंट्रोलर यानाच्या सतत संपर्कात रहाण्याचा प्रयत्न करतील व सिग्नल येण्याची वाट पहातील

नासाच्या Washington येथील Assistant Administrator Thomas Zurbuchen म्हणतात,"आम्ही Insight यानाचे पृथ्वीवरून मंगळावर जातानाचे Launching आणी मंगळग्रहावर पोहोचल्या नंतर तेथील भूमीवरच्या Landingचे थरारक क्षण अनुभवले आहेत त्यामुळे हे मिशन थांबविण्याचा निर्णय घेताना आम्हाला वाईट वाटत आहे ह्या यानाने चार वर्षात अत्यंत महत्वपुर्ण माहिती गोळा केली आहे मंगळावरील भुकंप विषयक माहिती पुढील संशोधनासाठी तर ऊपयोगी पडेलच पण पृथ्वीसाठीही हि माहिती ऊपयुक्त ठरेल

Insight मंगळयान 2018 मध्ये मंगळ ग्रहावरील व भुपृष्ठाखालील माहिती गोळा करण्यासाठी मंगळावर पोहोचले होते  मंगळावरील जमीन खोदून भुगर्भातील(Core  भागातील) खडकांचे प्रकार,लेयर्स,खोली,भुकंप प्रवण क्षेत्र ,ऊष्णता वाहक क्षेत्र शोधून तेथील संशोधित माहिती गोळा करणे आणि तेथील तापमान आणी तीव्रता मोजणे हे Insight यानाचे मुख्य ऊद्दिष्ठ होते 

French Space Agency (CNES)आणी E.TH  Zurich ( Marsquake service) ह्यांच्या सहयोगाने बनविलेल्या यानातील अत्यंत संवेदनशील Seismometer च्या सहाय्याने Insight यानाने चार वर्षात भूगर्भातील नियमित निरीक्षण नोंदवून मंगळावर झालेल्या 1,319 भुकंपाची नोंद केली ह्या भूकंपाचे फोटो आणी लाईव्ह व्हिडीओही पृथ्वीवर पाठवले त्यामुळे पृथ्वीवासीयांना मंगळावरील भुकंपाची तीव्रता व आवाज ऐकता आला 

ह्या संशोधीत माहितीचा ऊपयोग मंगळग्रहावरील भुगर्भातील Core भागातील लेअर निर्मितीचा काळ समजण्यासाठी होईल नासाच्या अपोलो मोहिमेनंतर प्रथमच पृथ्वीबाहेरील परग्रहावर भुकंपमापन यंत्र नेण्यात आले होते ह्या आधी अपोलो मोहिमेत  पहिल्यांदा अंतराळवीरांनी चंद्र ग्रहावर भुकंपमापन यंत्र नेले होते

Insight मंगळयानात Mole नावाचे एक Self-Hammering Spike  बसविण्यात आले होते आणी त्याला सेंसरयुक्त एक तार जोडण्यात आली होती मंगळयानाने रोबोटिक आर्मला जोडलेल्या Hammer च्या सहाय्याने मंगळावरील भुभाग खोदुन तारेला जोडलेल्या सेंसरच्या मदतीने भुगर्भातील ऊष्णता आणी खोली मोजली आणि हि संशोधित माहिती पृथ्वीवर पाठविली ह्या टिममधील शास्त्रज्ञांना ह्या Hammering Spike च्या साहाय्याने तेथील 16 फुट (5मीटर) खोल जमीन खोदणे अपेक्षित होते पण मंगळावरील भुभाग ईतर ग्रहावरील जमीनी प्रमाणे,भुसभुशीत रेताळ नसल्याने तेथील खडकाळ भुभागात  Hammer रूतवुन भुगर्भातील खडक खोदणे Insight यानाला शक्य झाले नाही त्यामुळे Hammer अपेक्षित भागापर्यंत पोहोचू शकले नाही आणि कार्यरत होऊ शकले नाही यानातील Hammer Spike फक्त भुगर्भातील 16 ईंच खोल भागापर्यंत खोदु शकले पण तोवर यान त्या भागातील खडक,लेयर्स आणी तेथील तापमानाची नोंद करण्यात यशस्वी ठरले होते त्यामुळे हे कार्य थांबविण्यात आले मात्र Insight मंगळ यानाला बसविलेल्या रोबोटिक आर्म आणि स्कुपच्या साहाय्याने मंगळ ग्रहांवरील वादळी दिवसात सौर पॅनलवर साचलेली धूळ काढण्यात यान यशस्वी ठरलेपण आता मात्र सौर पॅनल वर पुन्हा धूळसाचल्याने यानातील सौरऊर्जेवर चालणाऱ्या बॅटऱ्या क्षीण झाल्या आहेत

नासाच्या J.PL Lab चे Principal Investigator Bruse Banerdt म्हणतात," गेल्या चार वर्षात Insight आमचा मंगळावरील मित्र झाला होता जो आम्हाला तेथील संशोधित माहिती नियमित पाठवत होता त्या मुळे त्याला "Good bye!" म्हणताना जड जात आहे पण ह्या यानाने चार वर्षात त्याचे मूळ उद्दिष्ट साध्य केले आहे त्याने संशोधित केलेली माहिती युनिक आणि महत्वपूर्ण आहे 

नासाच्या J.PL Lab मधील Director Laurie Leshin ह्यांनी देखील असेच मत व्यक्त केले ते म्हणतात ," Insight मंगळ यान नावाप्रमाणेच यशस्वीपणे चार वर्षे कार्यरत राहिले त्याने मंगळावरील अत्यंत दुर्मिळ माहिती गोळा केली त्या साठी जगभरातील ह्या टीममधील सर्वांचे आभार ज्यांनी हे मिशन यशस्वी व्हावे म्हणून प्रयत्न केले खरोखरच हे मिशन थांबवताना Insight यानाला "Good Bye"! म्हणताना वाईट वाटतेय पण त्याचे कार्य सगळ्यांच्या सतत लक्षात राहील प्रेरणादायी ठरेल !"